Home
Wprowadzenie
Programy
Inne
  

Choroby powodowane przez grzyby z królestwa Fungi, gromady Basidiomycota, klasy Ustomycetes, rzędu Ustilaginales, rodziny Tilletiaceae

Słownik niezrozumiałych pojęć tutaj

Wprowadzenie

Grzyby z rodziny Tilletiaceae tworzą hialinowe albo brunatne probasidia (teliospory, chlamidospory). Są one gładkie lub z ornamentem. Z probasidiów tych wyrastają nie podzielone lub posiadające jedną przegrodę metabasidia (promycelia, podstawki), na szczycie których tworzą się basidiospory. Basidiospory są najczęściej nitkowate. Grzyby z rodziny Tilletiaceae osiągają pasożytniczą fazę dikariotyczną wskutek połączenia się dwóch różnoimiennych basidiospor, często już na metabasidium. Probasidia zwykle występują w skupieniach zwanych sorusami.
Cykl życiowy Tilletia caries: zimująca dikariotyczna teliospora (a), kiełkowanie teliospory w przedgrzybnię (b), migracja haploidalnych jąder do przedgrzybni (c), powstanie zarodników podstawkowych (basidiospor) na szczycie przedgrzybni (d), połącznie (plasmogamia) dwóch różnoimiennych basidiospor (e), powstanie dikariotycznych sporidiów (f), przenoszenie sporidiów na wrażliwą roślinę gospodarza (g), kiełkowanie sporidów (h), powstanie dikariotycznej strzępki zdolnej do infekcji (i)

W przeciwieństwie do przedstawicieli rodziny Ustilaginaceae tworzących skupienia we wszystkich organach roślin, skupienia probasidiów patogenów z rodziny Tilletiaceae powstają głównie w zalążniach, chociaż mogą one występować również w liściach i cebulach porażonych roślin.
Od lewej: objawy chorobowe głowni perzu (1), zawilca (2) i cebuli (3) spowodowne przez odpowiednio Urocystis-agropyri, U. anemones i U. cepulae; zarodniki (teliospory) U. agropyri (4) i U. anemones (5)

Rodzina Tilletiaceae obejmuje 28 rodzajów, spośród których do niniejszego przewodnika wybrano pięć dających się wyróżnić według następującego klucza:

1.
Zarodniki pojedyncze
2
1'.
Zarodniki zebrane w kłębach złożonych z nielicznych, grubościennych zarodników właściwych i licznych, otaczających je zarodników płonnych
Urocystis
2.
Skupienia zarodników tworzą słupki, rzadko występują one w liściach; zarodniki łatwo się rozpylają
3
2'.
Skupienia zarodników występują w organach wegetatywnych różnych roślin; zarodniki uwalniają się po rozkładzie organów roślin
4
3.
Zarodniki bez przydatków, kuliste
Tilletia
3'.
Zarodniki z hialinowymi przydatkami bedącymi pozostałościami komórek zarodnikotwórczych
Neovosia
4.
Skupienia zarodników zwykle w liścaich i łodygach; narośle u nasady łodyg na kłączach tworzy się rzadko
Entyloma
4'.
Skupienia zarodników występują w nasadach korzeni
Entorrhiza

 

 

 

 

 

 

 

Spośród ponad 430 poznanych gatunków, najbardziej znanymi przedstawicielami rodziny Tilletiaceae są:
  • Entyloma calendulae, sprawca głowni liściowej nagietka,
  • Tilletia caries, powodująca śnieć cuchnącą pszenicy,
  • Tilletia controversa, przyczyna śnieci karłowej pszenicy,
  • Urocystis cepulae, powodujące głownię cebuli,
  • Urocystis occulta, sprawca głowni źdźbłowej żyta.

 
Od lewej: objawy chorobowe głowni liściowej nagietka na liściach zainfekowanych przez Entyloma calendulae (1, 2), sorusy z zarodnikami E. calendulae (3-6)
Od lewej: objawy chorobowe śnieci cuchnącej pszenicy na kłosach zainfekowanych przez Tilletia caries (1), sorus z zarodnikami T. caries wewnątrz ziarna pszenicy (2), zrodniki T. caries (3, 4)
Od lewej: objawy chorobowe głowni cebuli na liściu (1) i cebuli (2) zainfekowanych przez Urocystis cepulae, głowni źdźblowej żyta na źdźbłach zainfekowanych przez U. occulta (3-5), zarodniki U. occulta (6)

 

Rozpatrywane patogeny zasiedlają cebule (Urocystis cepulae), liście (Entyloma calendulae, U. cepulae, U. occulta), pochwy liściowe, źdźbła i plewy (U. occulta) oraz nasiona (Tilletia caries, T. controversa).

Rozpatrywanym patogenom z rodziny Tilletiaceae sprzyjają albo niska wilgotność i niska temperatura (5-10oC; Entyloma calendulae, Tilletia caries, T. controversa, Urocystis occulta), albo umiarkowana temperatura (10-18oC; U. cepulae).

Ochrona roślin przed patogenami wywołującymi śniecie obejmuje (1) niszczenie resztek porażonych roślin, (2) wysiewanie nasion wolnych od patogena i (3) wybór właściwego terminu siewu oraz (4) zaprawianie nasion lub opryskiwanie roślin fungicydami zawierającymi fenpiklonil, karbendazym, karboksynę, mankozeb, tiuram, tiofanat-metylu i triadimenol.

Cel ćwiczenia

1.
Poznanie objawów makroskopowych głowni liściowej nagietka, śnieci cuchnącej i karłowej pszenicy, głowni cebuli i źdźbłowej żyta.
2.
Poznanie morfologii Entyloma calendulae.
3.
Poznanie cech morfologicznych zarodników Tilletia caries, T. controversa, Urocystis cepulae i U. occulta.

Materiał

Atlasy chorób roślin ozdobnych, zbóż i traw oraz warzyw. Materiał zielnikowy z objawami porażenia przez sprawców głowni liściowej nagietka, śnieci cuchnącej i karłowatej pszenicy, głowni cebuli i głowni źdźbłowej żyta. Preparat mikroskopowy z przekrojem poprzecznym liścia nagietka porażonego przez sprawcę głowni liściowej nagietka, Entyloma calendulae.

Ćwiczenie

1.
Narysuj i opisz objawy chorobowe liścia nagietka porażonego przez Entyloma calendulae. Określ wielkość, barwę plam i grubość blaszki liściowej w miejscu porażenia.
2.
Narysuj i opisz objawy śnieci cuchnącej pszenicy. Oceń zawartość kłosa i wypełnienie ziarn. Zwróć uwagę na charakterystyczny kolor i zapach kłosów.
3.
Narysuj i opisz objawy śnieci karłowej pszenicy. Określ zmiany we własnościach kłosa i długości źdźbeł.
4.
Narysuj i opisz objawy chorobowe głowni cebuli i głowni źdźbłowej żyta.
5.
Pobierz igłą preparacyjną zwilżoną w kwasie mlekowym probasidia (teliospory) Tilletia caries, T. controversa, Urocystis cepulae i U. occulta oraz przygotuj preparat mikroskopowy zawierający teliospory wszystkich tych gatunków grzybów na jednym szkiełku podstawowym z kroplą kwasu mlekowego zabarwionego błękitem metylowym. Zwróć uwagę na wzajemne położenie teliospor względem siebie, a przede wszystkim na własności ich powierzchni i obecność komórek płonnych. Określ, które probasidia porównywanych gatunków z rodzaju Tilletia są otoczone śluzowatą otoczką? Wykorzystując klucz do rodzajów przedstawiony wyżej i literaturę, przypisz każdemu rodzajowi teliospor nazwę gatunkową.
6.
Narysuj i opisz morfologię probasidiów Tilletia controversa. Określ różnicę między cechami probasidiów T. controversa i T. caries.
7.
Narysuj i opisz cechy morfologiczne objawów chorobowych i oznak etiologicznych towarzyszących liściom nagietka porażonego przez Entyloma calendulae.

Pytania

1.
Jaka główna cecha różni przedstawicieli rodziny Ustilaginaceae i Tilletiaceae?
2.
Przez jaki organ rośliny zakażają grzyby z rodziny Tilletiaceae?
3.
Czy grzyby z rodziny Tilletiaceae mogą infekować korzenie?
4.
 Czemu służą komórki płonne otaczające zarodniki grzybów z rodzaju Urocystis?